چرا نباید در عیدفطر روزه گرفت؟/ دلیل حرام بودن روزه‌گرفتن در عید سعید فطر چیست؟

به گزارش پارسینه، همانطور که میدانید، با آغاز ماه مبارک رمضان که بعضاً ۳۰ یا ۲۹ روز طول می‌کشد، روزه‌گرفتن برای مسلمانان واجب می‌شود و هر فردی موظف است تا این وظیفه را نسبت به پروردگارش انجام دهد. پس از گذشت این ۳۰ یا ۲۹ روز، با رویت هلال ماه شوال و نزدیک شدن به عید فطر، این مسئولیت از روی دوش مسلمین برداشته می‌شود و بنوعی با جشن‌گیری در اولین روز ماه شوال، عید بندگی خود را جشن می‌گیریم. اما، روزه‌گرفتن در اولین روز ماه شوال و همچنین در روز عید فطر حرام است، همانند روزه‌گرفتن در روز عید قربانی که جایز نیست. روزه گرفتن شاخصه اصلی ماه رمضان است و انجام این فریضه الهی در این ماه واجب است. به منظور حفظ شاخصه اصلی این ماه و تمیز این ماه از سایر ماه‌های سال، عید سعید فطر به وجود آمده است.

عید فطر ابلاغیه‌ای به بندگان است که هر شرطی که در ماه رمضان وجود داشته به حالت عادی باز می‌گردد. به عنوان مثال، قرائت هر آیه قرآن در این ماه به مقدار تلاوت کل قرآن در دیگر ماه‌های سال ثواب دارد، اما با حلول ماه شوال و عید سعید فطر دیگر چنین شرایطی وجود ندارد.

در روزی که خداوند برای انسان عید قرار داده است، انسان به شادی و سرور می‌پردازد و روزه گرفتن با این شرایط تناسبی ندارد. خداوند در عید فطر نعمت‌هایش را به انسان هدیه می‌دهد و شایسته است که بنده هم نعمت‌های پروردگار از جمله خوراکی‌ها را در این روز رد نکند.

معنای واژه "فطر" به معنای شکافتن است، اما معنایی که این واژه در عید سعید فطر پیدا می‌کند، بسیار عمیق‌تر است. عید فطر به معنای تزکیه انسان از رذایل اخلاقی و دستیابی به فضیلت‌های الهی است.

در طول ماه مبارک رمضان، انسان می‌تواند به مراتب عرفانی بالاتری دست پیدا کند. زمانی که با اعمال دینی خود، دست به تزکیه می‌زند، ظاهر این ماه را درک کرده و از ظاهر به باطن آن می‌رسد. زمانی که باطن را درک کرد، توبه می‌کند و در واقع این ماه را ذوب می‌کند؛ به این معنا که ناخالصی‌های دلش از بین می‌روند.

در این موقعیت، انسان به خداوند متصل می‌شود و خدا می‌فرماید: "فرقی بین من و بنده نیست." در واقع، با دستیابی به این مقام بالا، انسان در عید فطر به پایان مسیر رسیده است و به همین دلیل، روز نخست ماه شوال به عنوان عید شناخته می‌شود.

باید به یک نکته اساسی توجه کنیم و آن این است که باید تفاوت بین "دلیل" و "علت" را درک کنیم:

"دلیل" آن چیزی است که حکم شرعی را مورد استناد قرار می‌دهد؛ یعنی اطلاعات قطعی که ما را به ادراک فرمایشات خداوند هدایت می‌کند. اما "علت" آن چیزی است که به عنوان فلسفه‌ای پشتوانه تشریعات دینی قرار می‌گیرد؛ یعنی برای چه هدفی یا با توجه به چه مصلحت یا مفسده‌ای این حکم اعلام شده است؟

در مورد حرمت روزه در عید فطر، "دلیل" کافی موجود است که در منابع روایی ذکر شده است. اما "علت" حرمت روزه در این روزهای عید فطر و قربانی به طور واضح مورد بیان قرار نگرفته است. امام صادق (علیه‌السلام) می‌فرمایند که: "روزه در این روزهای عید حرام است، زیرا این روزها ایام خوردن و آشامیدن هستند." 

نکته مهم این است که آنچه کافی برای قبول احکام الهی توسط عقل است، کامل بودن دلیل است و نه ضرورت توجیه واضح علت آن. اگرچه اتباع به دین ثابت کرده‌اند که عقل، احکام شرعی را باید قبول کند؛ و عدم فهم فلسفه‌ی آن مانع از اطاعت نمی‌شود.

با این حال، با توجه به دقت در متون روایی و برخی آیات، ممکن است برای توجیه این تشریع به دلیل زیر اشاره کرد:

الف) عید، علاوه بر ابعاد باطنی‌اش، بُعد ظاهری نیز دارد که به نوعی مراسم شادمانی و جشن است و همراه با خوردن و آشامیدن است. شاهد بر این موضوع این است که حواریان از عیسی (علیه‌السلام) خواستند که مائده و طعام آسمانی فرستاده شود، و عیسی (علیه‌السلام) در دعای خود به خداوند چنین گفت: "اللهم ربنا أنزل علینا مائدة من السماء تکون لنا عیداً..." (مائده/۱۱۴)

این موضوع در روایات نیز شواهدی دارد که می‌توان به آن اشاره کرد. 

ب) اینکه هر سال چند روز عید برای همه مسلمانان باشد، منافع بسیاری دارد؛ از جمله "وحدت کلمه، تجدید حیات ملی و شادی مردم و اعلان عمومی دین در هر بار" که با این مراسم ممکن است صله ارحام و اطعام مستمندان و... سازگار باشد، در حالی که با روزه‌داری کمتر سازگار نیست.

بنابراین، به دلیل اینکه عید یک مراسم عبادی جمعی و یک اجتماع دینی است که همراه با اطعام و مهمانی است، روزه در روز عید فطر و قربانی حرام شده است. این توجیه نشان دهنده توافق ظاهری این مراسم با روزه‌داری است، ولی فلسفه دقیق تشریع حتماً همین نیست. اینکه عمق این مفاداها توسط عارفان و شاهدان ادراک شود و دلایل داخلی آن را درک کنند، چیزی است که نمی‌توان آن را از ظواهر دست و چشم ظاهری فهمید.