خنجر از پشت اردوغان به پوتین

پارسینه: با موافقت پارلمان ترکیه و نیز رییس‌جمهوری این کشور، سرانجام پس از کش‌وقوس‌های فراوان، آنکارا سند عضویت سوئد در ناتو را به صورت رسمی تایید کرد و این سند را روز جمعه تحویل مقامات آمریکایی داد.

طبق گزارشی که در این خصوص خبرگزاری آناتولی منتشر کرده پس از تایید پارلمان ترکیه، رجب طیب اردوغان رییس‌جمهوری این کشور در تماسی تلفنی با استولتنبرگ دبیرکل ناتو گفت‌وگو کرده و در ادامه وزارت امور خارجه آمریکا نیز به طور رسمی موافقت خود را با فروش و به‌روزرسانی جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه به کنگره این کشور اطلاع داده است. در همین راستا کنگره آمریکا برای اعتراض به تصمیم دولت این کشور ۱۵ روز زمان دارد و در صورت عدم اعتراض کنگره طی مدت یادشده، قرارداد فروش ۴۰ فروند جنگنده اف-۱۶ و مدرن‌سازی ده‌ها فروند اف-۱۶ دیگر ترکیه تایید خواهد شد؛ امری که تا به این جای کار سناتور بن کاردین رییس کمیته روابط خارجی سنا و مایکل مک‌کائول رییس کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا اعلام کرده‌اند که با فروش جنگنده‌های اف-۱۶ جدید به ترکیه موافقت خواهند کرد.

جا خالی ترکیه؛ مخمصه مجارستان
خبرگزاری یورونیوز در گزارشی در خصوص اهمیت این اقدام ترکیه چند روز قبل گزارش داده، در مجلس ملی، جایی که ائتلاف حاکم رجب طیب اردوغان، رییس‌جمهوری ترکیه اکثریت را در اختیار دارد، با ۲۸۷ رای موافق در برابر ۵۵ رای مخالف با درخواست پیوستن سوئد به ناتو موافقت شد تا بالاخره این کشور که پس از حمله روسیه به اوکراین خواستار الحاق به این پیمان نظامی بود بتواند گام مهمی در این مسیر بردارد.

براساس قانون همه اعضای ناتو باید درخواست‌های کشورهایی را که به دنبال پیوستن به این اتحاد هستند تایید کنند. زمانی که سوئد و فنلاند در سال ۲۰۲۲ درخواست پیوستن به ناتو را کردند، ترکیه به دلیل آنچه حمایت‌های این دو کشور از تروریسم خوانده با این درخواست مخالفت کرده بود. با این حال پس از مذاکرات فراوان و دریافت امتیازات مد نظر اردوغان در آوریل سال گذشته، ترکیه درخواست فنلاند را تایید کرد، اما همچنان از تایید درخواست سوئد خودداری می‌کرد، اما در نهایت با چراغ سبز ترکیه، فواد اوکتای رییس کمیسیون روابط خارجی پارلمان و یکی از اعضای حزب حاکم عدالت و توسعه در خصوص تصمیم پارلمان این کشور مبنی بر عضویت سوئد در ناتو تصریح کرد ما از گسترش ناتو برای بهبود تلاش‌های بازدارنده این ائتلاف حمایت می‌کنیم و امیدواریم نگرش فنلاند و سوئد در قبال مبارزه با تروریسم برای سایر متحدان ما الگو باشد.

به گزارش یورونیوز به نقل از رویترز، جف فلیک سفیر ایالات متحده آمریکا در ترکیه نیز روز سه‌شنبه هفته گذشته در بیانیه‌ای کتبی در این خصوص گفت: از تصمیم پارلمان ترکیه مبنی بر تایید ورود سوئد به ناتو بسیار قدردانی می‌کنم.

تعهد ترکیه به اتحاد ناتو به وضوح مشارکت پایدار ما را نشان می‌دهد. در همین راستا و پس از موافقت نهایی ترکیه، مجارستان که ویکتور اوربان نخست‌وزیر آن با ولادیمیر پوتین رییس‌جمهوری روسیه روابط دوستانه دارد به عنوان تنها کشور عضوی که الحاق سوئد را تایید نکرده باقی می‌ماند. اوربان اوایل هفته گذشته از همتای سوئدی خود برای دیدار و مذاکره درباره پیوستن کشورش به ناتو دعوت کرده، اما پارلمان مجارستان تا اواسط فوریه تعطیل است. در این میان ناظران معتقدند: تاخیرهای ترکیه برخی از متحدان غربی خود را ناامید کرده بود. در عین حال همه می‌دانستند که اردوغان به دنبال دریافت امتیازاتی است. آنکارا از استکهلم خواسته بود موضع خود را در قبال اعضای محلی حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) که اتحادیه اروپا و ایالات متحده نیز آن را یک گروه تروریستی می‌دانند، سخت‌تر کند. در پاسخ، استکهلم نیز یک لایحه جدید ضدتروریسم ارائه کرد که عضویت در یک سازمان تروریستی را غیرقانونی می‌کند.

بازی آنکارا با مسکو
به گفته کارشناسان ترکیه در حالی با پیوستن سوئد به ناتو موافقت کرده که اردوغان روابط نزدیکی با روسیه داشته و حتی از تحریم‌های غرب علیه روسیه نیز انتقاد کرده است. از سوی دیگر رییس‌جمهوری ترکیه تنها رییس دولتی بود که به صورت همزمان با پوتین و زلنسکی ارتباط داشت و طی دو سال گذشته نیز همواره بخشی از میانجی‌گری به منظور تسهیل در صادرات غلات از روسیه و اوکراین را نیز بر عهده داشت. با این حال هر چند که در ابتدای کار ترکیه مخالفت سرسختی با پیوستن سوئد به ناتو داشت، اما طبق سیاست پاندولی اردوغان، آنکارا پس از اخذ امتیازاتی چراغ سبز عضویت سوئد در سازمان آتلانتیک شمالی را امضا کرده است؛ موضوعی که علاوه بر اعمال فشار دولت سوئد به پ‌ک‌ک، فروش جنگنده‌های اف-‌۱۶ و نیز برداشته شدن بخشی از تحریم‌های آمریکا علیه ترکیه نیز از جمله امتیازات اردوغان برای صادر کردن چنین مجوزی بوده است. در همین راستاست که تحلیلگران معتقدند اقدام ترکیه آن هم در شرایطی که دورنمایی برای پایان جنگ اوکراین وجود ندارد، خنجری از سوی اردوغان بر پشت متحد خود یعنی پوتین محسوب می‌شود، چراکه یکی از خطوط قرمز و حتی انگیزه‌های اصلی روسیه برای حمله به اوکراین، گسترش ناتو در کنار مرزهای روسیه بوده است. با این حال پس از پیوستن فنلاند، حالا سوئد نیز در یک قدمی عضویت در ناتو است و همین موضوع به شدت بر حساسیت مقامات روسیه به خصوص ولادیمیر پوتین افزوده است.

البته لازم به ذکر است دامنه اختلاف‌نظرها میان آنکارا و مسکو از تابستان امسال شروع شد؛ جایی که اردوغان با دعوت از زلنسکی رییس‌جمهوری اوکراین، از عضویت این کشور در ناتو به صورت تلویحی استقبال کرد. این اختلافات زمانی برجسته‌تر شد که اردوغان در پایان سفر زلنسکی به ترکیه، نظامیان آزوف را تحویل رییس‌جمهوری اوکراین داد. این نظامیان پس از سقوط کارخانه آزوف به اسارت گرفته شده بودند و طبق توافق مبادله اسرا، قرار شده بود ترکیه آنها را تا پایان جنگ تحویل اوکراین ندهد، اما در تیر ماه امسال اردوغان در اقدامی معنادار آنها را با زلنسکی روانه کشورشان کرد تا دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین با انتقاد از این اقدام، تاکید کند: آنکارا در سایه شکست‌های نیروهای مسلح اوکراین در ضد حمله و همچنین قبل از نشست سران ناتو در پایتخت لیتوانی در ۱۱ و ۱۲ ژوئیه مجبور به این کار شده است که نشان می‌دهد رهبران ترکیه همبستگی خود را با اعضای ناتو اعلام کرده و روسیه نیز این مساله را به خوبی درک می‌کند.
چنین موضوعی از آنجا حائزاهمیت است که هر چند اردوغان به اتخاذ سیاست‌های پاندولی معروف است و مشخص نیست که موضع‌گیری‌های او تا چه میزان به واقعیت سیاست‌های ترکیه نزدیک است، اما موافقت با عضویت سوئد در ناتو، اقدامی نیست که بتوان آن را در راستای سیاست‌های پاندولی به صورت صرف توجیه کرد، زیرا ترکیه روابط نزدیکی با روسیه داشته و گسترش ناتو نیز دقیقا بر ضد امنیت ملی مسکو است؛ در نتیجه چنین اقدامی از سوی اردوغان نه یک چراغ سبز ساده، بلکه سیگنالی قوی در خصوص مبانی سیاست خارجی ترکیه در قبال یکی از مهم‌ترین بحران‌های ژئوپلیتیکی قرن ۲۱ است.